Voor werkbezoeken aan Caritas in Roemenië logeren we meestal in het voor ons zo vertrouwde provinciestadje Salonta. De laatste jaren is het inwonertal teruggelopen van 20.000 naar 18.000, wat vooral te wijten is aan vertrek naar Hongarije. Met de auto moet een afstand overbrugd worden van 1600 kilometer via Duitsland, Oostenrijk en Hongarije. Op de heenweg overnachten we vlak voor de Hongaarse grens in Neusiedl am See en op de terugweg maken we een tussenstop in het Zuid Duitse Niederwinkling.
In Roemenië heeft men te maken met de Oost-Europese Tijd en dit betekent dat na het passeren van de grens met Hongarije de klok een uur vooruit moet worden gezet.
Roemenen hebben bij ons vaak een slechte naam vanwege criminele bendes die inbreken en fraude plegen met betaalpasjes. Daarnaast is het land berucht vanwege corruptie en zijn slechte wegen.
Onze ervaring is dat de meeste Roemenen enorm gastvrij zijn. Tijdens werkbezoeken kun je rekenen op diverse uitnodigingen om te eten. Dat betekent meestal dat ze het dan zelf de rest van de week met minder moeten doen.
Zomaar onaangekondigd iemand bezoeken gaat niet. Er worden altijd afspraken gemaakt en ook stipt nagekomen.
Voor ons soms irritant is de traagheid waarmee bepaalde zaken meestal gaan. Je treft hier regelmatig dezelfde mentaliteit als in Spanje en Italië. De ouderen tonen zelden initiatief. Ze zijn dit niet gewend. Er werd immers in de communistische tijd voor hen gedacht. Pas ruim 20 jaar geleden kwam er een einde aan de onderdrukking door Ceauşescu.
De jeugd heeft in tegenstelling tot jongeren hier niet veel; meestal zelfs niet eens fiets. Ze onderscheiden zich ten opzichte van elkaar door kleding en daar wordt veel aandacht aan besteed. Ze zijn vaak opvallend goed gekleed en dat is ook nogal eens afkomstig uit een tweedehands winkel.
Roemenen willen graag op de foto. Na afloop de foto laten zien op de camera wordt altijd enorm gewaardeerd.
In dit gebied wordt Hongaars en Roemeens gesproken. Enkele Roemeense woorden zijn voor ons te verstaan vanuit het Frans of Italiaans. Van het Hongaars is niets te begrijpen. Je kunt er met Duits en Engels wel terecht, maar vaak heb je een tolk nodig. De jeugd krijgt Engels op school en dat geeft nogal eens leuke situaties als zij voor ouderen tolken.
Roemenen zijn enorm beleefd en zien op tegen personen met een bepaalde titel. Anderzijds is het zo dat directeuren van bijvoorbeeld ziekenhuizen en scholen dit maar heel kort zijn. Soms is dit op scholen maar een half jaar. Opvallend is dat iedere plaats hoe klein ook een burgemeester heeft.
Bij begroetingen van kennissen en vrienden wordt tweemaal gekust en mannen kussen elkaar ook. Dat laatste was voor mij in het begin heel erg wennen.
Ook heel erg wennen is de sterke drank palinka. Palinka is een vruchtenbrandewijn, die vooral en nogal eens zelf gestookt wordt uit appels, pruimen, peren of abrikozen en ook wel van andere vruchten. Het alcoholpercentage is hoger dan 40% en kan wel eens 60% of zelfs hoger zijn. Persoonlijk vind ik het niet lekker en bij weigering wordt je vaak niet voor vol aangezien.
In Roemenië wordt gebouwd en gerenoveerd tot het geld op is en dan ligt het vaak een hele periode stil tot er weer voldoende geld is. Opvallend is dat vrijstaande woningen afgeschermd zijn met muren, hekken of afrastering tegen inbraak.
De meeste Roemenen zijn Roemeens-orthodox en dat is de ook staatsgodsdienst. Vandaar de vele prachtige orthodoxe kerken in Roemenië. Daarnaast is een veel kleiner percentage protestant of katholiek.
De meeste Roemenen zijn kleiner dan wij. Dat gaf soms wel eens problemen als er voor kinderen van een bepaalde leeftijd schoolmeubilair werd gevraagd. Dan kon het gebeuren dat dit voor hen te groot uitviel.
De stad Oradea zien we de laatste jaren enorm veranderen. Er zijn meer en opvallend veel nieuwe en duurdere auto’s te zien. De grote winkelstraat in het centrum is grotendeels prachtig opgeknapt en in de monumentale gebouwen zijn dure winkels gekomen. Ook diverse andere monumentale gebouwen in het centrum zijn schitterend gerenoveerd. Op de uitvalsweg naar Cluj hebben zich diverse hele grote nieuwe autobedrijven met merken zoals bij ons gevestigd. Aan de ring en ook in het centrum zijn diverse ‘shopping malls’ gekomen.
Veel wegen zijn niet geasfalteerd. Bij regenperiodes verandert dit in een enorme modderboel. De Roemeense asfaltwegen hebben vaak grote kuilen en gaten en hierdoor is het in het donker en dan vooral bij regen levensgevaarlijk. Op de meestal onverlichte wegen is dat vooral vanwege de mensen die er lopen of fietsen zonder licht en er onverlicht met paard en kar rijden en ook vanwege loslopende honden. Om de gaten en kuilen te vermijden slinger je als een dronkenman over de weg. In Roemenië geldt overigens een absoluut verbod voor alcoholgebruik bij autorijden.
Streng wordt door de politie gecontroleerd op het hebben van een autovignet, overtreding van de snelheid en het voeren van de verplichte verlichting op provinciale wegen. Streng wordt ook toegezien op verplicht stoppen voor de onbewaakte spoorwegovergangen en het heel overdreven naar links en rechts kijken of er niet een trein aankomt. Soms zijn deze controles op flinke afstand van de overweg met verrekijkers.
Steeds maar weer worden de wegen opgelapt en na een volgende winter is het weer hetzelfde liedje. Ironisch genoeg word je aan de grens na de paspoortcontrole al direct verplicht om een, weliswaar heel goedkoop, vignet te kopen wat sinds 1 januari 2005 voor automobilisten verplicht is voor alle nationale wegen.
Grote stukken land zijn onontgonnen. Vaak is het niemandsland. Tijdens de communistische tijd is land afgenomen en zijn veel eigendomsakten vernietigd. Dat maakt het moeilijk om land terug te krijgen. Opvallend is daarom het enorm weidse landschap. Regelmatig tref je er kolchozen ofwel staatsboerderijen, waarvan de meeste zijn vervallen. Soms zijn ze gerenoveerd en in gebruik als boerderij. Soms zijn er bedrijfjes in gevestigd voor metaal- of houtbewerking.
Het betaalmiddel is de Leu (meervoud Lei), afgeleid van leeuw. Sinds juni 2005 hebben ze de nieuwe Leu. Toen werd 10.000 oude Lei 1 nieuwe Leu. In de overgangsfase werd de oude en nieuwe Leu gebruikt en dat was voor ons heel verwarrend. Heel zeker zijn we toen soms benadeeld, maar gezien de lage prijzen had dat voor ons nauwelijks betekenis. Een Euro is nu ongeveer 4,2 Lei.
Roemenië heeft een landklimaat en dat betekent hete zomers en koude winters. In de zomer zijn de scholen vanwege de hitte ongeveer 3 maanden gesloten zoals ook in landen als Italië en Spanje.
Als ik naar mijn beroep van huisarts kijk dan is de invulling in Roemenië heel anders dan bij ons. Er wordt spreekuur gehouden zonder afspraak. De meeste huisartsen werken parttime. Acute geneeskunde hoort er niet bij. Voor spoedgevallen komt een ambulance met ook een spoedarts aan boord. Wondjes verzorgen en kleine chirurgische ingrepen worden niet door de huisarts gedaan. Opvallend is dat diverse huisartsen hartfilmpjes en echo’s maken om daarmee extra geld te verdienen. Er zijn huisartsen voor alleen volwassenen, voor alleen kinderen en een heel klein aantal verzorgt beide.
Waar wij vreemd tegenaan kijken is dat veel specialisten in ziekenhuizen geld krijgen van patiënten nog voor ze die gaan onderzoeken of behandelen. Ook opvallend is dat veel specialisten naast hun werk in het ziekenhuis ook werkzaam zijn in privéklinieken.
Zoals in veel Oostbloklanden is de kinderopvang veel meer vanzelfsprekend als bij ons. Kinderdagverblijven heten er Kindergarten en zijn een voorbereiding naar de basisschool.
De formaliteiten aan de grens van Roemenië met Hongarije houden voor ons niet meer in dan een controle van paspoort of identiteitskaart. In de beginjaren van onze werkbezoeken was dit heel anders en werd ook de bagage gecontroleerd. Dit betekende soms lang oponthoud en soms ook het verlies van iets wat de douane zelf ook goed kon gebruiken. Ook ten aanzien van onze transporten met vrachtwagens is veel veranderd. Het soms dagenlange oponthoud door de douane behoort tot het verleden. Deze veranderingen kwamen sinds de toetreding van Roemenië tot de Europese Unie begin 2007. Sindsdien is er geen grens en ook geen douane meer. Voor de vrachtwagen geldt dat er in ieder geval een zogenaamd CMR formulier moet worden ingevuld en een correcte laadlijst in het Roemeens. Dit laatste is vanwege een eventuele interne Roemeense douanecontrole. CMR betekent 'Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises par la Route'. Dit document is een internationale overeenkomst waarin rechten en plichten zijn opgenomen van de bij het wegvervoer betrokken partijen. Bedoeld worden de afzender, de vervoerder en de geadresseerde.
De import van hulpgoederen is ook sterk vereenvoudigd. Nog kort voor de komst bij de EU waren hulpgoederen als speelgoed, kinderkleding, gebruikte schoenen en voeding verboden. Nu is alles toegestaan met uitzondering van strategische goederen. Met dit laatste worden wapens bedoeld. Voor kleding gelden dan wel geen uitzonderingsregels meer, maar de Roemeense autoriteiten kunnen schoonheidscertificaten verlangen. Dit houdt in verklaringen dat kleding is gedesinfecteerd.
De meeste Roemeense bedrijven en instellingen hebben geen telefooncentrale. Met name ziekenhuizen, ambulanceposten en huisartsenpraktijken hebben de ontwikkelingen op dit gebied goeddeels overgeslagen. In ons land zijn diverse grote en veel ruimte in beslag nemende oude centrales in de laatste tien jaar vervangen door modernere apparatuur. In Roemenië wordt bijna uitsluitend getelefoneerd met mobiele telefoons.
Voor onze met diverse foto’s vastgelegde persoonlijke ervaringen in de provincie Bihor klik hier.